Iimuna mbyoka hayi si momahala goofaalama dhiimuna ohayi si sho ya lya oshimeno oshikwauzigo, unene ngaa pethimbo lyoshitemamvula, nenge pomathimbo goshikukuta uuna omaulithilo ga pu po.

Ndhino odha popiwa komunawino miinima yi nasha nomaulithilo giimuna, omunambelewa gwaAgribank tate Erastus Ngaruka, moshinyolwa she sha tuminwa aanafaalama ohela.

“Omaulithilo ogendji oge na iimeno iikwauzigo mbyoka hayi eta oshiponga kiimuna ngele ya li iimeno mbyoka.

“Iimeno mbyoka iikwauzigo oya yooloka muukwatya wuuzigo, nomandhindhiliko kiimuna mbyoka ya lya iimeno yuuzigo ohaga yooloka. Okwa kala iimeno mbyoka yi na uuzigo owundji, naambyono yi na uuzigo uushona.

“Iimeno mbyoka yi na uuzigo owundji ohayi tula oshimuna moshiponga nonando osha lya ko ashike uufo uushona. Ihe iimeno yuuzigo uushona ohayi gandja oshiponga ngele oshimuna osha lya omafo giimeno mbyoka ogendji.

“Uukwatya wuuzigo moshimeno ohawu ikolelele kiinima oyindji, ngaashi uukwatya wevi, onkalo yomuloka woshitopolwa, ekokelo lyoshimeno, oshitopolwa shoshimeno, osho wo ngele oshimeno oshitalala nenge oshakukuta.

“Iimeno iikwauzigo ohayi eta uukwatya moshimuna ngaashi uupyakadhi womutima, epyampyaano, omuhana, noshotuu.”

Opu na wo iimeno yimwe mbyoka hayi napwa kiimuna pwaahe na oshiponga, ihe ohayi ka gandja uuzigo uuna oshimuna sha lya oshimeno shoka oshindji unene nenge pethimbo lyoshimeno sha lunduluka muukwatya washo, nenge shi li pethimbo lyokushena oongala.

“Oshiholelwa, oshosholo ohayi liwa kiimuna ngele oya ziza ihe ohayi ka kala yi na uuzigo uuna tayi tamene okukukuta.”

Ngaruka okwa ti iimuna ohayi li iimeno iikwauzigo hashi etithwa kiinima ngaashi uunapelo ngele owa kana po oshoka oshimuna ohashi li kehe shoka tashi monika sha ziza, nenge iimuna inayi igilila ehala lyuunapelo noinayi tongola iimeno iikwauzigo mokati kiimeno iikwawo mbyoka yaahe na uuzigo.

“Iimuna mbyoka ya tseya omaukwatya giimeno yomoshitopolwa ohayi vulu wo okulya iimeno iikwauzigo papuko. Ohashi ningwa ngele oshimeno oshikwauzigo oshi li pokati komafo goshimeno shaahe na uuzigo sho oshimuna osha kwatela kumwe omafo agehe.

“Omuniimuna okwa pumbwa opo a gamene iimuna ye kiimeno iikwauzigo ngele ota ningi iinima ngaashi:

“Omaulithilo naga kale gaa na iimuna ya pitilila. Yo iimuna nayi kale inayi ethelwa okunapela momahala ge na iimeno iikwauzigo oyindji.

“Ngele oshimuna otashi ulike sha fa sha lya oshimeno oshikwauzigo oshimuna shoka nashi kale inashi nwa omeya uule womasiku gaali, sho oshimuna nashi kale sha ngungumanekwa.”

Ngaruka okwa ti oshimuna sha lya oshimeno oshikwauzigo ohashi vulu oku pangwa nomeya ga pilulilwa omutoko womakala omaluudhe ngele sha nwethwa omeya ngoka.

Methano: Iimuna tayi napa. (ethano ku economist.com)